Limfedemi – oticanje ekstremiteta

Odgovor na pitanja Zašto otiču noge? i Kako rešiti otečene ruke i noge?

Limfni sistem predstavlja vitalan deo imunog sistema. Sačinjen je od mreže limfnih sudova koji prenose limfu. Limfa je tečnost koja sadrži limfocite, proteine, mobilne ostatke sa bakterijama.

Limfedem predstavlja otok ekstremiteta usled oštećenja ili blokade limfnog sistema i posledičnog nakupljanja proteinima bogate tkivne tečnosti u međućelijskom prostoru. Visok sadržaj proteina uzrokuje nastanak fibroze tkiva, što za posledicu ima obliteraciju novih limfnih sudova i pogoršanje limfedema.

Limfedem je uzrokovan uklanjanjem ili oštećenjem limfnih čvorova kao deo ečenja karcinoma. Nažalost, ne postoji lek za limfedem, ali može se kontrolisati. To uključuje marljivu brigu o zahvaćenom oteklom ekstremitetu.

Prema kliničkoj slici i stadijumu bolesti, limfedem (otekle noge i ruke) može se podeliti na:

• blagi (pri pritisku udubljiv otok, koji se povlači nakon elevacije ekstremiteta, a fibroza kože i potkožnog tkiva nije prisutna),
• umereni (otok nije udubljiv pri pritisku i ne smanjuje se pri elevaciji, a prisutni su i znaci fibroze) i
• teški (otok je ireverzibilan, koža je fibrozna i zadebljala, kao uštavljena, sa poljima hiperkeratoze. Izgled kože podseća na koru od narandže, a u krajnjem stadijumu otok je toliko izražen, tako da noge dobijaju izgled slonovskih nogu – elefantijaza).

Limfedem nastaje kada vaši limfni sudovi ne mogu da vrše adekvatnu drenažu limfne tecnosti, obično iz ruku ili nogu . Limfedem može biti primaran ili sekundaran. Primaran znači da se može pojaviti sam, a sekundaran da je posledica neke druge bolesti ili stanja.

Uzroci sekundarnog limfedema (otečene ruke i noge)

Uzroci mogu biti stanja ili postupci koji oštećuju limfne čvorove ili limfne žile:

• Hirurgija – limfedem se može razviti ako su vaši limfni čvorovi i limfni sudovi uklonjeni ili smanjeni. Na primer, operacija dojke može uključivati uklanjanje jednog ili više limfnih čvorova iz pazuha, u potrazi za dokazima da li se rak proširio. Ako preostali limfni čvorovi i limfni sudovi ne mogu nadoknaditi posao onih uklonjenih, dolazi do pojave limfedema u ruci.
• Radioterapija – zračenje može izazvati ožiljke i upale limfnih čvorova ili limfnih sudova, ograničavajući tako protok limfne tecnosti.
• Karcinom – ako maligne ćelije blokiraju limfne sudove, može se pojaviti limfedem. Na primer, tumor raste pored limfnog čvora, i tako može postati dovoljno veliki da blokira protok limfne tecnosti.
• Infekcija – infekcije limfnih čvorova mogu ograničiti protok limfne tečnosti i uzrokovati pojavu limfedema. Paraziti takođe mogu da blokiraju limfne sudove.

Uzroci primarnog limfedema (otekle noge / otečeni zglobovi na nogama i rukama)

Primarni limfedem je retko, nasledno stanje uzrokovano problemima s razvojem limfnih sudova u telu. Najčešće se javlja kod žena.

Specifični uzroci primarnog limfedema uključuju:

• Milroyeva bolest (kongenitalni limfedem) – nasledni poremećaj koji počinje u ranom detinjstvu i uzrokuje nenormalan razvoj limfnih čvorova, a to dovodi do pojave limfedema.
• Meigeova bolest – ovaj nasledni poremećaj često uzrokuje limfedem u detinjstvu ili pubertetu, iako se može pojaviti i u 20-im ili ranim 30-im godinama.

Simptomi limfedema (otok nogu i ruku):

• Oticanje dela ruke ili noge, oticanje cele ruke ili oticanje noge, uključujući i prste
• Osećaj težine ili stezanja u ruci ili nozi
• Ograničen obim pokreta ruku ili nogu
• Bol i nelagoda u ruci ili nozi
• Ponavljajuće infekcije u zahvaćenom ekstremitetu
• Zadebljanje kože na ruci ili nozi

Procedura pri dijagnostikovanju limfedema (otoka ekstremiteta)

Evaluacija (procena stanja)

Individualan pregled koji vrši lekar i strukovni fizioterapeut sa ciljem utvrđivanja nastanka limfedema. Uzimanje detaljne anamneze i na osnovu kliničkog pregleda uz antropometrijska merenja (obim pokreta, obim ekstremiteta) utvrđuje se uzrok nastanka limfedema. Cilj procene stanja jeste utvrđivanje medicinske i fizioterapeutske dijagnoze.

Fizioterapeutska dijagnoza predstavlja temeljan izveštaj specijaliste strukovnog fizioterapeuta uz detaljan opis utvrđen prethodnom evaluacijom stanja. Nakon utvrđivanja određene dijagnoze, određuje se individualni plan i program rehabilitacije u zavisnosti od tipa i stepena limfedema. Primenom aparaturnih procedura u kombinaciji sa manuelnim tehnikama vrši se sveobuhvatna rehabilitacija u cilju postizanja maksimalnog efekta lečenja limfedema.

Plan i program rehabilitacije

Svako stanje se tretira individualno. U zavisnosti od vremena i načina nastanka limfedema razlikuje se plan i program lečenja.

Lečenje limfedema (otok ruku i nogu):

• presoterapija – primenom adekvatnog programa za limfnu drenažu stimulišemo detoksikaciju organizma umerenim pritiskom na donje ili gornje ekstremitete.
• manuelna limfna drenaza – dolazi do aktivacije limfnog sistema i samim time smanjenja simptoma limfedema.
• kineziterapija – koja predstavlja obavezni program individualno doziranih, ciljanih vežbi.
• neuromuskularni kineziotejping – koji ima za cilj podsticanje drenaže 24 sata dnevno i time znatno ubrzava smanjenje simptoma limfedema.